Centola (gl), Centollo (es), spinous spider crab (uk)

Description:

Co nome de centolo ou centola (Maja squinado, Herbst 1788) denomínase un cangrexo de mar, decápodo, de caparazón espiñento, un dos máis apreciados gastronomicamente entre os mariscos. O uso dun ou doutro nome non se corresponde realmente ó sexo do animal senón que obedece máis a denominacións locais, sendo a forma feminina a máis usual. Trátase dun crustáceo braquiúro, co corpo dividido en cefalotórax e abdome, estando este recollido baixo o cefalotórax. O corpo está protexido por un caparazón (tamén chamado cacho, casca ou casco) de forma basicamente triangular apuntado cara adiante (con dúas fortes espiñas no extremo anterior) e redondeado por detrás, recuberto en toda a súa superficie por numerosos picos ou tubérculos espiñentos e abundante peluxe ríxido, de curtas sedas rematadas en gancho. Sobre estas espiñas e sedas fíxanse algas, esponxas, poliquetos e outros organismos mariños, cos que se camufla no medio mimetizándose co fondo no que vive. No ángulo anterior, rostro, posúen dous pares de pequenas antenas e un par de ollos pedunculados, así como os apéndices bucais, estes na cara inferior. Como corresponde á orde dos decápodos, posúe cinco pares de patas duras, longas e relativamente delgadas, tamén cubertas da mesma peluxe, rematadas en uñas ou púas, excepto o primeiro par de patas –chamadas quelas ou quelípedos- máis desenvolvido e rematado en pinzas, longas e débiles, máis fortes no macho que na femia. Centola (Maja squinado). Á esquerda, un exemplar femia; á dereita, un macho. O abdome está reducido e pregado cara adiante baixo o corpo. A súa forma varía entre machos e femias (dimorfismo sexual) e permite diferencialos facilmente, xa que nas femias é avultado e ancho para recoller e protexe-las ovas. Se o levantamos, veremos un par de apéndices abdominais (pleópodos) por segmento, excepto no último. No macho, o abdome é máis aplastado e estreito, de menor tamaño e só mostra dous pares de apéndices abdominais, modificados para cumprir funcións de aparello copulador. Os tamaños que pode alcanza-la centola son moi variables, ata os 30 cm de lonxitude e os 4 kg de peso, se ben o habitual é que non cheguen a supera-los 20 cm e uns pesos medios de 1,2 a 1,5 kg. Coa sobreexplotación ó que é sometida a especie, os tamaños dos exemplares no mercado son cada ano menores. Normalmente, o caparazón é máis longo que ancho, pero segundo vai aumentando o tamaño invértese esta proporción, sendo nos de gran tamaño máis ancho que longo.

Habitat:

Vive preto da costa en fondos rochosos ou areosos que estean poboados de algas. Necesita, polo tanto, fondos nos que poida chega-la luz solar, circunstancia que se dá na franxa infralitoral, ata profundidades duns 50 metros, aínda que se atopan exemplares tamén ós 100 metros. A centola é un cangrexo de hábitos migratorios, distribuído en augas do nordeste do Atlántico, desde as illas Británicas ata Guinea, e na costa norte do mar Mediterráneo. En Galicia é moi común en toda a plataforma costeira e dentro das rías. Adoita realiza-las migracións no outono, coñecéndose exemplares marcados que chegaron a percorrer distancias de ata 160 km en oito meses. Aliméntase de gran variedade de organismos mariños en función da época do ano e das dispoñibilidades de alimento na zona en que vivan, polo que se consideran omnívoras. Comen sobre todo algas e moluscos en inverno, e equinodermos (ourizos, estrelamares e cogombros) ou outros crustáceos no verán. Son depredadas por outros animais mariños, como o polbo ou o lumbrigante.